Jak Włosi obchodzą Wielkanoc?

Wielkanoc dla wszystkich chrześcijan na świecie stanowi najważniejsze święto w ciągu roku. Mimo tego, akurat we Włoszech, nie cieszy się ono takim uznaniem jak długo wyczekiwane Boże Narodzenie. Nie oznacza to jednak, że całkowicie pozbawiono go entuzjazmu oraz niezwykłych zwyczajów i tradycji. Włosi z powodu mniej uroczystego obchodzenia tych wiosennych świąt, ukuli nawet powiedzenie: „Natale con i tuoi, Pasqua con chi vuoi”, co oznacza mniej więcej tyle, że Boże Narodzenie spędza się w rodzinnym gronie, Wielkanoc natomiast, z kim się chce. Z racji celebrowania drugiego z wymienionych świąt w marcu lub kwietniu, towarzyszy mu cieplejsza pogoda, co zachęca mieszkańców Italii do wychodzenia z domów, spotykania się ze znajomymi oraz urządzania pikników. Śmiało mogą też wybrać się wtedy do restauracji, knajpy, baru, sklepu czy na targ, gdyż wszystkie te miejsca w trakcie świąt pozostają otwarte. Taka różnica kulturowa w porównaniu z tym, co znamy, Polaków może mocno zaskakiwać. A rozciąga się ona nawet na zabytki, które cieszą dostępnością odwiedzających. Coraz więcej ludzi decyduje się bowiem na spędzanie tego wyjątkowego czasu poza miejscem zamieszkania, co nie jest obce także Włochom. Podobnie jak w naszym kraju, tak i w tym przeze mnie omawianym, rozbieżności w obchodzeniu tych radosnych świąt, łatwo dostrzec pomiędzy poszczególnymi regionami, a zwłaszcza między północą a południem. Obszary należące do tej drugiej grupy, zdecydowanie mocniej osadzone są choćby w obrzędach religijnych związanych z rozpoczynającym się w Wielki Piątek Triduum Paschalnym. W tym dniu, ulicami włoskich miast, szczególnie takich jak Rzym, Florencja, Palermo, Tarent i Gallipoli, rokrocznie przechodzą liczne uroczyste procesje; organizowane są msze, imponujące widowiska, czy drogi krzyżowe, podczas których wspomina się ostatnie chwile życia Chrystusa i jego ukrzyżowanie. W ich trakcie, drewniane krzyże niesione są określoną trasą, lub też ludzie maszerują z twarzami zakrytymi kapturami, oświetlając drogę pochodniami. Rzecz jasna ta najbardziej znana i medialna droga krzyżowa, od połowy XVIII wieku odbywa się z udziałem papieża w rzymskim Koloseum, jednak mniej kojarzona, a być może ciekawsza, ma miejsce na Sycylii w miejscowości Trapani, znana pod nazwą Misteri di Trapani, a trwająca pełną dobę!

Droga Krzyżowa przy Koloseum w Rzymie

Następnie - Wigilia Paschalna, sprawowana wieczorem w Wielką Sobotę, będąca ważną ceremonią religijną, upamiętniającą odrodzenie się Chrystusa. Kościoły są dekorowane kwiatami i świecami, a msza kończy się zapaleniem paschału. Punktualnie o północy dzwony obwieszczają Zmartwychwstanie. Najważniejsza jest zaś oczywiście Niedziela Wielkanocna - po włosku Pasqua - dzień radosnego świętowania. Kończy ona Wielki Post, a więc długi okres restrykcyjnego życia. Rodziny gromadzą się wówczas przy świątecznym posiłku, którego daniem głównym jest zazwyczaj jagnięcina. Bardziej tradycyjne familie mogą również położyć na stole ugotowane na twardo jajka – symbol odnawiającego się życia i zwiastun płodności - poświęcone wcześniej przez księdza. Dzieci hojnie obdarowuje się słodyczami w kształcie gołębi i jajek. Wiele miast praktykuje organizację tradycyjnych wydarzeń, takich jak poszukiwania jajek wielkanocnych czy muzyczne występy na żywo. Warto wiedzieć, że w tym okresie, Włosi wymieniają pozdrowienia za pomocą zwrotu „Buona Pasqua”, który można stosować zarówno w nieformalnych, jak i bardziej formalnych relacjach. Co więcej, czasami usłyszymy (to nie pomyłka), wypowiadane najczęściej w innych okolicznościach: „Wszystkiego najlepszego z okazji urodzin!”. Dzień po Wielkanocy, już znacznie mniej uroczysty, nazywany jest także Poniedziałkiem Wielkanocnym lub Pasquettą, co dosłownie oznacza „małą Wielkanoc”. Mało kto wie, że ustanowiono go świętem państwowym dopiero w roku 1947. Po wojnie, rząd zdecydował o przedłużeniu ferii Bożego Narodzenia i właśnie Wielkanocy o jeden dzień, ustalając, że dni następujące po tych wydarzeniach (Boxing Day i Poniedziałek Wielkanocny) nie będą dniami roboczymi. W przypadku drugiego ze świąt, zrobiono tak w celu rozciągnięcia przerwy wiosennej. I to od tamtego czasu upowszechniło się spędzanie go poza miastem, na świeżym powietrzu. Włosi podarowany im wolny dzień traktują więc wypoczynkowo, oddając się aktywnościom na zewnątrz, w tym grillom i piknikom z rodziną i przyjaciółmi, nie zapominając jednocześnie o dużej ilości dobrego jedzenia. Zwyczaj ten rozprzestrzenił się szczególnie w latach 50. XX wieku, w okresie cudu gospodarczego i modernizacji społeczeństwa, zyskując z biegiem lat coraz większą popularność. Zarówno dawniej, jak i dziś, to przede wszystkim czas relaksu i cieszenia się z nadejścia wiosny. Wiele osób wykorzystuje długi weekend, aby wybrać się na wycieczkę na wieś, udać się na pieszą wędrówkę lub słoneczne popołudnie spędzić na plaży.

Poniedziałek Wielkanocny nierozerwalnie kojarzy się z tradycją pikniku, polegającą na przygotowaniu  piknikowego koszyka i zagospodarowania dnia na wsi. Rodziny i przyjaciele spotykają się w parkach lub na świeżym powietrzu, ciesząc się smacznymi przekąskami, grając w piłkę lub karty, a nawet grając na gitarze i śpiewając piosenki, lub po prostu rozkoszując się pięknem natury.

Świętom Wielkiej Nocy towarzyszą też huczne imprezy i zabawy. Słówko o jednej z nich. Ceremonia pamiętająca czasy pierwszej krucjaty, obchodzona we Florencji pod nazwą Scoppio del Carro, której znakiem rozpoznawczym jest gołąb, polega na wystrzeleniu przez mechanicznego ptaka fajerwerków z bogato zdobionej platformy, znajdującej się przed florencką katedrą. Pociski te symbolizować mają błogosławieństwo i pomyślność dla miasta i jego mieszkańców. To sugestywne i popularne święto, każdego roku przyciąga rzesze zainteresowanych nie tylko z innych regionów Włoch, lecz wręcz z całego świata.

Scoppio del Carro

Fragmenty tego wydarzenia z 2024 roku:

Na wyjątkową atmosferę Wielkanocy we Włoszech składają się w pierwszej kolejności fascynujące tradycje i doniosłe uroczystości religijne. Poczynając od obrzędów Wielkiego Tygodnia, poprzez smakowite wielkanocne obiady, aż po relaksujące pikniki Pasquetta, Włosi witają ten okres z ciepłem i uśmiechem. Aby zrozumieć włoskie zwyczaje wielkanocne, należy zanurzyć się w lokalnej kulturze i w pełni poczuć ducha tego wyjątkowego święta.